|
«أَنَّهُ كَانَ عَلَى بَكْرٍ لِعُمَرَ صَعْبٍ فَقَالَ لَهُ النَّبِيُّ A : بِعْنِيهِ فَقَالَ عُمَرُ: هُوَ لَكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَاشْتَرَاهُ، ثُمَّ قَالَ: هُوَ لَكَ يَا عَبْدَ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ فَاصْنَعْ بِهِ مَا شِئْتَ»
«У Умарнинг бир асов эркак туясини миниб олган эди. Набий с.а.в. унга: уни менга сот, дедилар. Умар: у сизники ё Росулуллоҳ, деди. Пайғамбаримиз с.а.в. уни сотиб олиб: эй Абдуллоҳ ибн Умар, у сеники, у билан хоҳлаган нарсангни қил, дедилар». Бухорий ривояти. Бунда ана шу туя кайл, вазн ва саноқ билан ўлчанадиган нарсалардан бошқа бўлгани учун уни ҳали қўлга ушламасдан туриб тасарруф қилиш юз берди. Аммо агар савдо кайл, вазн ва саноқ билан ўлчанадиган нарса устида бўлса, у ҳолда сотилган нарсани қўлга киритсагина бай тамомига етади, акс ҳолда тамомига етмайди. Шунинг учун сотиб олган нарсани қўлга олмасдан туриб унга зарар етса у сотган одамнинг молидан бўлиб қолаверади. Масалан Набий с.а.в. таомни қўлга олмасдан туриб уни сотишдан қайтариб шундай дедилар:
«مَنِ ابْتَاعَ طَعَامًا فَلاَ يَبِيعُهُ حَتَّى يَسْتَوْفِيَهُ»
«Кимки таом сотиб олса уни тўлиқ олмагунича сотмайди». Бухорий ривояти. Муслим Ибн Умардан ривоят қилди:
«كُنَّا نَشْتَرِي الطَّعَامَ مِنَ الرُّكْبَانِ جِزَافًا فَنَهَانَا رَسُولُ اللَّهِ A أَنْ نَبِيعَهُ حَتَّى نَنْقُلَهُ مِنْ مَكَانِهِ»
«Биз улов минганларнинг олдини тўсиб чиқиб, таомни ўлчамасдан сотиб олаверар эдик. Росулуллоҳ с.а.в. то уни жойидан олиб келмагунимизча уни сотишдан бизни қайтардилар». Бу ҳадис сотилган нарсага сотган одам зомин бўлишига далолат қилмоқда. Агар бу ҳолатда зоминлик сотиб олган киши бўйнида бўлганида эди, уни сотиш, тасарруф қилиш худди қўлга олганидан кейин бўлганидек албатта жоиз бўлиб қолар эди. Пайғамбаримиз с.а.в. нарсани қўлга олмасдан туриб сотишдан қайтаргач, демак уни тасарруф қилишдан ҳам қайтарган бўладилар. Бунинг маъноси «тўлиқ унинг мулки бўлмади, шунинг учун сотиб олган киши эмас, сотган киши зомин бўлади» демакдир. Гарчи ҳадисда таомни шундай сотишдан қайтарилган бўлса-да, лекин таом кайл ёки вазн билан ёки санаб ўлчаниши мумкин бўлгани учун демак кайл билан ўлчанадиган таомни сотишдан ҳам, вазн билан ўлчанадиган таомни сотишдан ҳам ва санаб ўлчанадиган таомни сотишдан ҳам наҳий қилинди. Демак кайл, вазн, саноқ
357-бет
Бетлар: 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434